Definitie

Robotic operations omschrijft robotica die (complexe) medische handelingen automatiseren. Robots ondersteunen zorgprofessionals in bijvoorbeeld de operatiekamer of nemen logistieke taken over. Een speciale vorm van robotic operations dat nog in de kinderschoenen staat is telechirurgie, waarbij zorgprofessionals zich tijdens een operatie op een andere locatie bevinden dan de robot en de patiënt.

Toepassingen & voordelen

Het automatiseren van medische procedures met behulp van robotica vermindert de werklast en vergroot het uithoudingsvermogen van de zorgprofessional en biedt daarmee een oplossing voor huidige en toekomstige personeelstekorten [1]. Zo kan desinfectierobot Xenex in twee minuten zelfstandig alle vegetatieve bacteriën verwijderen van een oppervlakte in operatie-, bad- en patiëntenkamers met behulp van ultraviolet (uv)-straling [2]. Hiermee worden kamers sneller en met minder personeelsinzet klaargemaakt voor een nieuwe patiënt. Dankzij robots hoeven zorgprofessionals ook niet meer uren in een ongelukkige houding te opereren, maar kunnen ze vanuit een cockpit een operatierobot met geavanceerde instrumenten besturen. Robot ondersteunde operaties verhogen ook de efficiëntie van de procedures [3]. In het Verenigd Koninkrijk is het onlangs gelukt om een week aan chirurgische ingrepen in één dag te voltooien met behulp van operatierobots [4]. De inzet van robotica in de operatiekamer heeft ook veel voordelen voor de patiënt. De dunne, fijne instrumenten vereisen kleinere incisies, wat het herstelproces verbetert, de verblijfsduur in het ziekenhuis verkort en leidt tot lagere sterftecijfers [5-7]. Zo blijkt dat een Whipple-operatie, waarbij de chirurg ondersteund wordt door een robotarm, de opnameduur van een patiënt met zo’n drie tot vier dagen kan verkorten [8]. Telechirurgie biedt nog verdere voordelen zoals de mogelijkheid interventies op afstand uit te voeren en direct toegang te hebben tot een expert op afstand. Zo is begin 2024 de eerste gesimuleerde operatie met een chirurgisch robot aan boord van het Internationale Ruimtestation ISS uitgevoerd [9].

Markt

Het gebruik van robotic operations zal de aankomende jaren verder toenemen. Zo zal de marktwaarde van service robots in tien jaar tijd bijna verdubbelen van iets meer dan $4 miljard in 2022 naar zo’n $8 miljard in 2032 [10]. Maar ook de surgical robot markt toont een enorme verwachte groei van $6 miljard in 2022 naar $26 miljard in 2032 [11]. Het verlopen van verschillende patenten van de DaVinci robot heeft de deuren geopend voor andere toetreders, waardoor er ondertussen al ruim 70 operatierobots op de markt zijn die gezamenlijk in totaal 1,5 miljoen chirurgische ingrepen hebben ondersteund wereldwijd [12,13]. In Europa groeit het percentage van operaties met robot het sterkst in de urologie, namelijk van 1% in 2008 naar 43% [13]. Ook als we inzoomen op Nederland zijn er inmiddels twaalf ziekenhuizen met twee of meer operatierobots [14].

Drijvers

Nieuwe technologische mogelijkheden
Toenemende druk op het zorg systeem
Groeiende connectiviteit en verbeterde data-infrastructuur

Belemmeringen

Beperkende richtlijnen, wet- & regelgeving
Te hoge kosten (ontwikkeling, aanschaf en onderhoud)
Gebrek aan expertise

De toenemende druk op het zorgsysteem versterkt de roep om verhoogde efficiëntie en het overnemen van zorgtaken door robotic operations. De technologie voor robotic operations blijft zich verbeteren door het vergroten van het bewegingsbereik of de integratie van AI-algoritmes. Daarnaast creëert de komst van de 5G-technologie een stroomversnelling in de ontwikkeling van telechirurgie. Deze nieuwe technologieën moeten wel eerst goedkeuring van regelgevende instanties zoals de FDA/EMA ontvangen. Ook na goedkeuring blijven er obstakels zoals de hoge aanschafkosten en ethische vraagstukken over verantwoordelijkheid [7].

Conclusie

Robots zullen een steeds prominentere rol gaan spelen in de behandelingen van patiënten. De voordelen voor patiënt en zorgprofessional zijn aanzienlijk en onmiskenbaar. Robots zullen steeds autonomer participeren en het beeld van een zorgprofessional in een cockpit functie, in plaats van aan het bed van de patiënt, zal steeds vaker terugkomen.