In alle Europese landen staat de zorg voor dezelfde uitdagingen: vergrijzing, een groeiend aantal chronisch zieken en de noodzaak om beschikbare middelen efficiënter te gebruiken. Willen wij onze zorgsystemen naar de toekomst toe behouden dan moeten wij de kosten verlagen en tegelijkertijd de kwaliteit verbeteren. Het antwoord op deze uitdagingen is digitalisering en innovatie.
De digitale maatschappij
Meer dan twintig jaar geleden, toen Estland nog een zeer jong land was en weinig middelen had, begon de ontwikkeling van een digitale manier van leven. Tegenwoordig zijn digitale gezondheid en zorg onderdeel van het dagelijks leven en worden digitale oplossingen in Estland door de meerderheid van de bevolking geaccepteerd: 95% van de gezondheidsgegevens is gedigitaliseerd, 99% van de doktersrecepten zijn digitaal en 100% van de rekeningen worden elektronisch verstuurd. Burgers communiceren online met de overheid en kunnen van bijna alle door de overheid aangeboden diensten gebruikmaken zonder het huis te hoeven verlaten. Uitzonderingen hierop zijn niet het gevolg van technische beperkingen: wanneer je trouwplannen hebt kan het verstandig zijn je toekomstige partner een keer in het echt te zien!
De Estlandse digitale maatschappij steunt op twee pijlers: het universele digitale ID (een voorwaarde voor geïntegreerde diensten waarmee mensen toegang hebben tot overheidsdiensten, elektronisch voorgeschreven geneesmiddelen kopen, afspraken maken bij de dokter, etc.) en de X-Road (X-tee in het Est), de basis voor beveiligde data-uitwisseling waarmee gegevens veilig en snel kunnen worden uitgewisseld tussen gedistribueerde databases en digitale systemen. Een gedistribueerde digitale infrastructuur is stabieler dan centrale infrastructuren en levert een hoog niveau van cyberveiligheid.
Een vertrouwenscultuur creëren
Maar het succes van deze diensten kan niet alleen worden toegeschreven aan de technologie. De mindset en het creëren van een vertrouwenscultuur zijn hierbij het belangrijkst. In Estland zijn patiënten de ‘baas’ over hun persoonlijke gegevens: zij bepalen wat ermee gebeurt. Om het systeem transparant te houden is het voor patiënten mogelijk om te controleren wie toegang tot hun gegevens heeft gehad en wanneer de gegevens zijn opgevraagd. Publieke en private actoren genieten het vertrouwen dat zij de gegevens zo goed mogelijk benutten om diensten met een toegevoegde waarde voor burgers en de maatschappij te creëren. Het gevolg is dat de Esten er geen enkele moeite mee hebben persoonlijke gegevens te delen wanneer dit nodig is. Uit een enquête uitgevoerd door het Estonian Connected Health Cluster (CHC) bleek dat 80% van de bevolking bereid was om de medische en leefstijlgegevens die zij zelf hadden verzameld te delen [1]. De meerderheid van de bevolking zou bereid zijn hun gezondheidsgegevens met hun (huis)arts te delen; bijna een derde zou deze gegevens delen met de praktijkverpleegkundige of andere zorgprofessionals, maar ook met een vriend of familielid.
Digitalisering van de gezondheidszorg
De digitalisering van de gezondheidszorg volgt deze principes ook. Het moet streven naar data-gedreven oplossingen die de kwaliteit van zorg verbeteren, geld en/of tijd besparen en waarin de patiënt het middelpunt is. Verder is het belangrijk om patiënten te betrekken bij medische beslissingen, actieve en responsieve zorgaanbieders te stimuleren en zorgondersteuning voor chronische aandoeningen te ontwikkelen. En als laatste moet digitalisering zich meer gaan richten op het ondersteunen van het welbevinden: vitale functies en algeheel welzijn monitoren om de kwaliteit van leven te verbeteren en de preventiecultuur te versterken.
In Estland zijn de voorwaarden voor datagedreven innovatie gunstig, ten minste vanuit het perspectief van de patiënt. De enquête door CHC gaf aan dat 75% van Estlandse bevolking het eens is met de bewering dat de gezondheidsgegevens die zij digitaal hebben verzameld, kunnen worden gebruikt om de gezondheid op peil te houden, voor het voorkomen van aandoeningen en om de effectiviteit van medische zorg te verbeteren. Men is ervan overtuigd dat het digitaal monitoren van gezondheid de betrokkenheid van de mensen bij hun eigen gezondheid vergroot.
Bij het implementeren van digitale oplossingen spelen zorgaanbieders een belangrijke rol. Bijna twee derde van de ondervraagden zouden graag zien dat hun arts of verpleegkundige naast de conventionele methoden voor ziektepreventie en behandeling ook digitale oplossingen aandragen. Zorgaanbieders, vooral ziekenhuizen, nemen echter een conservatieve houding aan ten opzichte van het exponentieel groeiende aantal digitale oplossingen. Maar: als een duidelijke noodzaak en verbetering wordt aangetoond, dan staan zorgprofessionals snel open voor verandering. Een van de grootste ziekenhuizen in Estland, het North Estonian Medical Center stelt: “Het is heel belangrijk dat we eerst in kaart brengen waar we behoefte aan hebben en dan zoeken naar passende oplossingen in plaats van andersom: een vraag proberen te zoeken bij een oplossing. Daarnaast is het belangrijk om de eindgebruikers vanaf het begin te betrekken.”
De weg naar de toekomst
De toekomst ligt in evidence-generating medicine, wat een stap verder gaat dan evidence-based medicine. Data-gedreven innovatie en personalised medicine zijn de sleutel. Eind 2018 is van meer dan 10% van de volwassen Estlandse bevolking het genotype onderzocht (100.000 Esten stonden vrijwillig DNA af!) in een door de overheid geleid project. Het project had tot doel genetische data te verzamelen en deze data in de dagelijkse klinische praktijk te integreren door mensen feedback te geven over hun persoonlijk genetisch risico. De gegevens worden gekoppeld aan het nationale gezondheidsinformatiesysteem, waarmee 10 jaar medische voorgeschiedenis aan het systeem wordt toegevoegd voor de ontwikkeling van een instrument voor klinisch besluitvorming in de eerstelijnsgezondheidszorg [2].
Tegelijkertijd zijn er nog veel kwesties waar geen oplossing voor is. De systeemgerichte eHealth in Estland moet nog dichter bij de eindgebruiker worden gebracht. Om dit proces mogelijk te maken hopen externe ontwikkelaars dat zij binnen niet al te lange tijd toegang krijgen tot het centrale gezondheidsinformatiesysteem. Zij kunnen dan digitale oplossingen ontwikkelen waarmee centrale systemen efficiënter kunnen worden gebruikt en creëren zo synergie met de pogingen van de overheid om de gezondheid te bevorderen. Met deze volgende stap is het mogelijk om door patiënten gegenereerde gegevens of gegevens die door sensoren worden verzameld te koppelen aan de gezondheidsinformatie die door artsen wordt opgeslagen. We kunnen dan een geheel nieuwe kwaliteit in gezondheid en gezondheidszorg bereiken.
We leren door te doen – dus wat we leren hangt af van wat we doen
De toekomst van e-Estonia is veelbelovend. Deze benadering is gebaseerd op het feit dat we leren door te doen, dus wat we leren hangt af van we doen! In Estland zijn we ervan overtuigd dat we op de juiste weg zijn om de volgende stap te zetten naar behoud van ons zorgstelsel in de toekomst.
Referenties
- The usage of digital solutions in healthcare, a population survey. August 2018
- Republic of Estonia, Ministry of Social Affairs. Estonia offers 100,000 residents free genetic testing. Available from: https://www.sm.ee/en/news/estonia-offers-100000-residents-free-genetic-testing. Retrieved on 26-01-19
