Technologie maakt het leven makkelijker. Iedere dag komen er nieuwe mogelijkheden bij. Maar dat maakt het ook spannend, want wat gaat al die nieuwe technologie voor ons betekenen? Iedereen is daarin zoekend, van de landbouw tot de mobiliteitsindustrie tot de gezondheidszorg. Termen zoals blockchain, artificial intelligence (AI), quantum computing en extended reality of immersive technologies (waaronder virtual, augmented en mixed reality) komen geregeld voorbij als het gaat over de toekomst van de gezondheidszorg. En mede door de coronacrisis is de interesse in dergelijke digitale technologieën alleen maar toegenomen. Maar wat is het wenkend perspectief?

Blockchain-technologie draagt bij aan ketensamenwerking in de zorg

Ondanks dat sectoren zoals de landbouw, de mobiliteitsindustrie en de gezondheidszorg vrij verschillend zijn en sectorspecifieke issues kennen, is het onderliggende principe voor moderne technologieën hetzelfde. Accurate en veilige data kunnen ontsluiten is namelijk onontbeerlijk voor het succes. Een wederzijds vertrouwen is daarbij belangrijk in de zogenoemde ketensamenwerking. In alle sectoren zijn we aan het proberen deze ketensamenwerking op orde te krijgen en te stimuleren, met de inzet van moderne technologieën als middel. Neem ter illustratie blockchain-technologie, een technologie die bijdraagt aan de volgende stap in het digitaliseren van ketenprocessen. Er wordt inmiddels volop geëxperimenteerd met deze technologie. Bijvoorbeeld het Europese PharmaLedger project dat tot doel heeft om een schaalbaar en duurzaam platform te ontwikkelen voor nieuwe blockchain-gedreven toepassingen en IBM dat experimenteert met een transparanter en efficiënter proces ten behoeve van de traceerbaarheid van medicatie in logistieke farmacieketen[1,2]. Echter, ondanks dat er volop geëxperimenteerd wordt, stelt de OECD dat de zorgsector nog achter loopt op andere sectoren[3].

Streven naar een decentrale infrastructuur

Het succes van de moderne technologieën is afhankelijk van de mogelijkheid om accuraat en veilig data te ontsluiten. Helaas wordt in mijn ogen nu nog te vaak gekozen voor centraal gestuurde informatiesystemen. Het wordt steeds duidelijker dat juist deze centrale inrichting de nodige problemen met zich meebrengt, of het nu gaat om fake news, datalekken bij de GGD en andere instellingen of het stilvallen van logistieke ketens tijdens een pandemie. Veel van de problemen worden veroorzaakt doordat de onderliggende digitale infrastructuur centraal is ingericht en niet met elkaar verbonden is. Decentralisatie lost deze problemen op waardoor data niet meer als een pot honing op één plek te vinden is. Tevens kunnen mensen zelf beslissen met wie ze data delen. En doordat je data en algoritmes op systeemniveau aan elkaar koppelt is er geen centrale derde partij meer noodzakelijk. En met name dat laatste zorgt ervoor dat je niet alleen bestaande problemen oplost maar ook nieuwe kansen creëert. Het gezondheidszorgsysteem is namelijk momenteel erg gefragmenteerd. Maar als organisaties binnen de zorg op grote schaal hetzelfde Operating System gebruiken dat bestaat uit algoritmes, data en een decentraal netwerk, dan kunnen ze ook op grote schaal onze acties coördineren en tot een betere uitkomst komen dan ze binnen hun eigen organisatie kunnen. De informatiestroom tussen de organisaties zou veel sneller verlopen.

Gelukkig zien we al de eerste voorbeelden voorbij komen van decentrale infrastructuren in de zorg. Het Personal Health Train (PHT)-concept wordt momenteel ingezet bij bijvoorbeeld het analyseren en leren van longscans van Covid-19 patiënten. Ook worden steeds vaker technologieën gecombineerd zoals blockchain-technologie, AI en Privacy Enhancing Technologies (PET). Deze laatste zijn hulpmiddelen en oplossingen die in informatiesystemen worden opgenomen om de privacy en veiligheid van de data te verbeteren. De gecombineerde inzet van moderne technologieën creëert daarmee ook nieuwe mogelijkheden in veilige toepassing en ontsluiting van data. Zonder de gevoelige patiëntgegevens op één centrale plek te bundelen.

Het begint met het experimenteren in de zorg zelf

De inzet van opkomende technologieën zoals AI, blockchain en extended reality gebeurt helaas nog mondjesmaat. Ik train al enkele jaren topambtenaren en managementteams in de toepassing van moderne technologieën, juist door er zelf in de praktijk mee te experimenteren in kleinschalige pilots. Ook de zorg zal zelf moeten gaan experimenten met de technologieën en diens toegevoegde waarde zelf ervaren. Het is belangrijk om de werelden van de zorg én technologie nader bij elkaar brengen; nu begrijpen we elkaars potentie nog onvoldoende. De technologie is reeds aanwezig, maar de volgende stap draait nu voornamelijk om experimenteren, samenwerken en het creëren van vertrouwen. Het testen van nieuwe technologieën vereist ook een open blik, de keuze om ons te blijven verwonderen en het hebben van geduld. Waarin we beseffen én erkennen dat het een ontwikkelproces is dat tijd nodig heeft om diens toegevoegde waarde te bewijzen in de zorgpraktijk. Daarom is het ook goed om in een klein consortium te beginnen, en langzaamaan de toepassing op te schalen. Om de iteratieslagen te maken, die nodig zijn voor grootschalige inzet van de technologie. Tegelijkertijd begint men ook steeds meer in te zien dat technologie niet ‘iets voor erbij is’, maar dat het de kern van vrijwel elk proces raakt.

De metaverse als wenkend perspectief voor de zorg?

Uiteindelijk zullen nieuwe ontwikkelingen komen en gaan. En doordat ik me al wat langer in de wondere techwereld bevindt, zijn duidelijke patronen zichtbaar. Technologieën komen steeds terug, maar dan in een volgende volwassenheidsfase. Zoals van de Google Glass naar serieuze VR toepassingen inmiddels in de zorg. Het is een cyclisch proces (in tegenstelling tot de Hype Cycle ons soms doet geloven). Maar soms heb ik ook geen idee waar initiatieven toe gaan leiden. Waarschijnlijk kijk ik daarmee nu naar toepassingen die over een paar jaar in een meer volwassen vorm terugkomen. Zo begon het principe van de huidige non-fungible tokens (NFT’s), een soort digitale eigendomsbewijzen die verhandelbaar zijn en te koppelen aan (digitale) objecten, ook ooit met het spel Cryptokitties. In dit spel konden digitale katten worden verzameld en verhandeld met ieder hun eigen digitale waarde in Ethereum. Inmiddels gaan er al miljarden om in de NFT’s. In de gezondheidszorg vinden we inmiddels de eerste toepassingen waarbij blockchain gebaseerde tokens worden gebruikt. Denk aan bloeddonororganisaties die tokens inzetten om enerzijds bloeddonaties te stimuleren en anderzijds om samples te registreren en traceren en daarmee voorraden beter te reguleren.

Het feit blijft dat technologieën steeds volwassener worden en meer op elkaar gaan ingrijpen. En daarom moeten we ons ook niet blind staren op de afzonderlijke technologieën van dit moment. Ze vormen allemaal puzzelstukjes voor wat ik noem het web 3.0 of de Metaverse. Een driedimensionale virtuele wereld die zich langzaamaan verder ontwikkelt. Een omgeving naast het huidige internet die er permanent is en waar we elkaar kunnen ontmoeten. Om elkaar te leren kennen, te netwerken, nieuwe vaardigheden te leren, relaties op te bouwen, producten en diensten te leveren, samen te werken, te ontspannen, te gamen, te shoppen en te consumeren. En de eerste initiatieven zijn er al, zoals Fortnite, Minecraft en Decentraland. Maar ook in series zoals Black Mirror en Westworld worden eerste ideeën van dergelijke werelden getoond. Je zou de Metaverse kunnen zien als de volgende fase van het huidige internet, de volgende fase van de digitalisering. Zo divers en breed als het huidige internet is, zo wordt ook de Metaverse, maar in nog sterkere mate. Het concept is in de afgelopen maanden steeds populairder geworden. Immers, tijdens de coronapandemie zijn we gewend geraakt om online met elkaar in de virtuele wereld te vertoeven. En de coronapandemie heeft er toe geleid dat bepaalde technische bouwstenen zich in sneltreinvaart hebben ontwikkeld en breder beschikbaar zijn geworden. Bovendien is de mindset van mensen meer gewend aan virtueel overleg, virtueel entertainment en virtueel sociaal samenzijn. Waarschijnlijk bezoeken we straks bijvoorbeeld ook virtuele ziekenhuizen en voeren we consulten in de Metaverse uit, afhankelijk van de medische situatie en behoefte van de patiënt. Maar ook de administratieve processen eromheen, zullen veel beter en decentraal georganiseerd zijn.

Voor deze digitale wereld van de toekomst worden veel open standaarden en opensource technologie gebruikt. Decentrale systemen waarbij alle digitale applicaties goed op elkaar zijn afgestemd, onderling geïntegreerd kunnen worden en een hoge mate van interoperabiliteit kennen, apparaat-onafhankelijk zijn en op verschillende soorten hardware en software kunnen draaien. Iets waar we in de gezondheidszorg ook naar op zoek zijn. Biedt de Metaverse daarmee een wenkend perspectief voor de gezondheidszorg? De tijd zal het ons leren, maar laten we nu blijven experimenteren en ons verwonderen.